1.5 Verantwoordelijke partijen

Bij steigerbouw zijn veel verschillende partijen betrokken. We hebben altijd te maken met personen die namens of in opdracht van die partijen werken. Zij zorgen voor de veiligheid en gezondheid van de bouwers, gebruikers en het gebied rondom de steiger. Ze hebben allemaal wettelijke verantwoordelijkheden. Bedenk hierbij dat één partij soms meerdere rollen kan hebben. Dit komt vooral voor bij mkb-bedrijven. Hieronder geldt dat een persoon ook een partij is.

Verantwoordelijke partijen en functionarissen

Het gaat hier om de volgende partijen:

1. opdrachtgever voor wiens rekening een bouwwerk tot stand wordt gebracht
2. door de opdrachtgever aangewezen uitvoerende partij
3. steigerconstructeur
4. opdrachtgever van het steigerbouwbedrijf
5. leverancier
6. steigerbouwbedrijf
7. toezichthouder steigerbouw
8. gebruiker van de steiger
9. toezichthouder steigergebruik
10. werknemer.

Verplichtingen en overtredingen

De verplichtingen van al deze personen vind je onder andere in de Arbowet, het Arbobesluit en de Arboregeling. De ISZW [was Arbeidsinspectie] moet controleren of zij hun verplichtingen nakomen.

 Als een persoon zijn verplichtingen niet nakomt, dan is dat een overtreding. Die overtreding kan vallen onder het bestuursrecht of (als het ernstig is) onder het strafrecht:

• Voor een overtreding volgens het bestuursrecht krijgt de persoon een boete. Hoe hoog die boete is, staat in Beleidsregel 33 van de Arbeidsinspectie.
• Voor een overtreding volgens het strafrecht krijgt de persoon een proces-verbaal. Daarna wordt hij strafrechtelijk vervolgd. Hij kan dan een nog hogere boete krijgen, en/of zelfs een (voorwaardelijke) gevangenisstraf. Het moet dan wel iemand zijn die de werknemers met opzet blootstelt aan grote risico’s (Arbowet art. 32).

In het laatste geval, dus bij een strafrechtelijke vervolging, kan het ook gaan om meer dan één persoon. De ene persoon is dan de hoofdschuldige, en de andere is medeplichtig. In zo’n geval krijgt de eerste persoon een hogere straf dan de tweede.

Hieronder volgt een beschrijving van de personen die hierboven staan genoemd.

1.Opdrachtgever van de steiger (en V&G-coördinator Ontwerpfase)

Onder zijn verantwoordelijkheid werkt de V&G-coördinator Ontwerpfase, die speciaal let op de veiligheids- en gezondheidsaspecten van het ontwerp.

De opdrachtgever moet ervoor zorgen dat de (onder)aannemers en zelfstandigen volgens de regels van de Arbowet kunnen werken (zie Arbobesluit bouwproces art. 2.26). Hij moet daarvoor een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) laten uitvoeren van gevaren die kunnen ontstaan bij werk dat tegelijk uitgevoerd wordt of na elkaar.

In de industrie moet de opdrachtgever bij werk dat continu doorgaat bij de planning van de werkzaamheden al maatregelen nemen voor goede arbeidsomstandigheden tijdens het werk. Een RI&E moet duidelijk maken hoe werknemers bij ernstig en direct gevaar hun plaats kunnen verlaten zonder nadelige gevolgen voor zichzelf.

2.Aangewezen uitvoerende persoon

Volgens het Arbobesluit bouwproces moet de opdrachtgever een aannemer (uitvoerende persoon) belasten om voor de V&G-coördinatie in de uitvoeringsfase te zorgen (zie art. 2.29). Deze V&G-coördinator Uitvoeringsfase moet de samenwerking regelen tussen de verschillende bedrijven die op de bouwplaats werken. Dat is vooral belangrijk bij een steiger, omdat verschillende aannemers die gebruiken, tegelijk of na elkaar. Denk bijvoorbeeld aan een aannemer die de steiger gebruikt voor ruwbouw, een volgende aannemer die hem gebruikt voor het sluiten van de gevel. Daarbij is de steiger dan ook de dakrandbeveiliging.

De V&G-coördinator moet zorgen dat de steiger zo gemaakt is dat alle deze aannemers veilig en gezond kunnen werken. Daarbij zijn de volgende punten belangrijk:

• het aantal werkvloeren dat nodig is
• de toegangen
• de breedte van de steiger en eventuele consoles
• de slaghoogte
• de vraag of de steiger een standaardconfiguratie of een andere configuratie is
• de procedure van oplevering en controles/inspecties
• de manier waarop de materialen worden aangevoerd
• de planning van de verschillende werkzaamheden
• de aanwezigheid van genoeg goede vluchtwegen.

Hierover moeten van tevoren heldere afspraken gemaakt zijn. Iedereen die de steiger gaat gebruiken, moet zich aan die afspraken houden. De V&G-coördinator controleert dat en corrigeert gebruikers die de fout in gaan Maar hij is niet de verantwoordelijke persoon! Iedere  werkgever blijft verantwoordelijk voor het veilig en gezond werken van zijn werknemers  

3.Steigerconstructeur

De werkgevermoet formeel gezien een sterkte- en stabiliteitsberekening maken als hij zijn werknemers laat werken op een steiger die niet volgens de standaardconfiguratie is gemaakt (zie Arbobesluit art. 7.23b lid 1). Maar in de praktijk maakt een steigerconstructeur die berekening

Welke persoon moet nagaan wie als steigerconstructeur is aangewezen, hangt af van het moment:

• in de ontwerpfase van de steiger: de V&G-coördinator Ontwerpfase
• in de uitvoeringsfase: de V&G-coördinator Uitvoeringsfase
• bij de oplevering: de opdrachtgever voor de steigerbouw en de V&G-coördinator Uitvoeringsfase.

Voor complexe steigers maakt een bevoegd persoon een montage-, demontage- en ombouwschema. Voor specifieke steigers maakt hij daar ook detailtekeningen bij (zie art. 7.23b lid 2). Er moet altijd een steigerconstructeur bij betrokken zijn omdat tekeningen en berekening bij elkaar horen

4.Opdrachtgever van het steigerbouwbedrijf

Wie de rol van opdrachtgever voor het steigerbouwbedrijf vervult, verschilt per situatie. Het kan de opdrachtgever van het project zijn, dus degene die betaalt voor de uitvoering van het project. Het kan ook een aannemer zijn, die is aangewezen als V&G-coördinator Uitvoeringsfase. Ten slotte kan het een andere (onder)aannemer zijn, die voor zijn werkzaamheden een steiger nodig heeft (zie voor verplichtingen bij 7: Toezichthouder steigerbouw).

5.Leverancier

De leverancier van de steigermaterialen is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de steigeronderdelen. Ze moeten voldoen aan de kwaliteitsnormen (zie hoofdstuk 9), De leverancier is ook verantwoordelijk voor het veilig en gezond lossen en laden van de steigeronderdelen op de bouwplaats. Als hier een werknemer bij helpt, dan is zijn werkgever verantwoordelijk voor zijn veiligheid.Als de leverancier van steigermaterialen de  steiger ook bouwt, dan heeft hij natuurlijk meer verantwoordelijkheden (zie bij 6: Steigerbouwbedrijf).

6.Steigerbouwbedrijf

• Een steigerbouwbedrijf moet een kwalitatief goede en veilige steiger bouwen voor de gebruikers. Daarmee zorgt hij dat de gebruikers kunnen voldoen aan hun wettelijke verplichtingen en aan hun aansprakelijkheid.Het steigerbouwbedrijf is verplicht om het volgende te doen:
• De veiligheid en gezondheid van zijn werknemers beschermen tijdens het opbouwen, veranderen en afbreken van een steiger. Dat kan bijvoorbeeld door te voorkomen dat ze van de steiger vallen of dat ze lichamelijk overbelast raken (zie paragraaf 1.2 en 1.3).
• Onderdelen die niet meer voldoen aan de afkeuringsrichtlijnen niet meer laten gebruiken (zie paragraaf 5.2).
• Gevaren voor derden voorkomen. Bijvoorbeeld door te zorgen dat onbevoegden niet op een steiger kunnen komen die nog niet klaar is (zie paragraaf 5.1). En door te zorgen dat er geen onderdelen of gereedschap van een steiger kunnen vallen, en mensen treffen die daar lopen. Werknemers met de juiste diploma’s of certificaten inzetten, zoals steigermonteurs en bevoegde personen om toezicht te houden. Welke opleidingsniveaus en bevoegdheden nodig zijn, hangt af van de moeilijkheidsgraad van de steiger (zie hoofdstuk 7).

7.Toezichthouder steigerbouw

Een toezichthouder steigerbouw heet in de wet: ”Bevoegde persoon steigerbouw” (Arbobesluit art. 7.23b lid 9). Hij werkt voor of namens het steigerbouwbedrijf. Hij moet toezicht houden op het opbouwen, afbreken en veranderen van een steiger, en soms ook de steiger overdragen aan de opdrachtgever.

8.Gebruiker van de steiger

Gebruikers zijn bijvoorbeeld aannemers of onderaannemers. Die zijn als werkgever er verantwoordelijk voor dat een steiger voor de gebruikers veilig is en aan de kwaliteitseisen voldoet. Dat staat in de Arbowet. Maar als de werkgever die verantwoordelijkheid aan een andere partij geeft, dan moet hij controleren of de andere partij die verantwoordelijkheid goed invult.

Verplichtingen van de werkgever
Iedere werkgever van steigergebruikers moet  de volgende punten (laten) controleren

• Mensen mogen pas op de steiger komen als die is vrijgegeven voor gebruik (na een opleveringsinspectie, zie paragraaf 5.1).
• Een ‘terzake kundig persoon’ moet de steiger regelmatig controleren (Arbobesluit art. 7.34 lid 1; zie ook bij 9: Toezichthouder steigergebruik).
• Deze persoon moet de steiger controleren op de volgende momenten:
• na iedere wijziging in de constructie van de steiger
• na een periode waarin de steiger niet is gebruikt
• na abnormale weersomstandigheden of andere gebeurtenissen waardoor de veiligheid van de steiger misschien minder is geworden (zie paragraaf 6.2).
• Niemand mag een steiger of onderdelen ervan veranderen of weghalen.
• Steigergebruikers moeten melden aan de ‘terzake kundige persoon’ als er iets defect of onveilig is aan de steiger. Ze moeten ook stoppen met het werk totdat één en ander is hersteld.

Verplichtingen van andere partijen
Een zelfstandige heeft op dit gebied dezelfde verplichtingen als een werkgever. Ook opdrachtgevers of personen die hun werknemers vanaf een steiger inspectiewerk laten uitvoeren, hebben dezelfde verplichtingen.

 9.Toezichthouder steigergebruik

Een toezichthouder steigergebruik heet in de wet: “terzake kundig persoon”. In de wet staat niet wie deze persoon moet aanwijzen. Maar ook hier geldt de simpele regel: iedere werkgever is verantwoordelijk voor de veiligheid en gezondheid van zijn werknemers. Hij heeft maar twee mogelijkheden: hij controleert of een andere partij hiervoor zorgt, of hij zorgt hier zelf voor. De functie en opleiding van deze toezichthouder zijn beschreven in hoofdstuk 7.

10.Werknemer

Volgens de Arbowet is de werkgever verantwoordelijk voor de veiligheid en gezondheid van de mensen die voor hem werken. Dat zijn in de eerste plaats de werknemers die bij hem in loondienst zijn. Maar daarnaast kunnen er ook ingeleende mensen, uitzendkrachten, stagiairs/leerlingen en ZZP’ers voor hem werken. Al deze mensen vallen onder zijn verantwoordelijkheid. Hij moet hen beschermen tegen gezondheidsschade. Maar zij hebben zelf ook bepaalde verplichtingen.

De verplichtingen van de werknemer zijn:

• arbeidsmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen op de juiste manier gebruiken
• beveiligingen niet veranderen, onnodig weghalen of op een verkeerde manier gebruiken
• meewerken aan de voorlichting en instructie
• geconstateerde gevaren melden aan de leidinggevende.

Overzicht van verantwoordelijkheden

Hieronder zie je een schema waarin te zien is wie wat moet doen bij steigerbouw en steigergebruik. De verantwoordelijkheden zijn hierin vertaald naar praktische taken.

Figuur 9 Praktische invulling van taken bij steigerbouw en steigergebruik.

COAS

Sommige bedrijven gebruiken een indeling in fasen wanneer ze de taken en verantwoordelijkheden vastleggen van de mensen die bij een project zijn betrokken. Ze gebruiken dan vier fasen, die ze aanduiden met de letters COAS:

• Calculatiefase
• Offertefase
• Aanvang tekenwerk
• Startbespreking

Bij elke fase staat dan wie welke actie moet uitvoeren. Dat kan ook bij de steigerbouw. Hieronder zie je een schema waarin per fase staat wie er wat moet doen bij de steiger.

Figuur 10 Een steiger volgens het COAS-denken..